Vlaanderen komt voor 50 procent tussen in de planschade van lokale besturen wanneer een harde bestemming wordt omgezet naar open ruimte waaronder natuur en landbouw. Recent werd deze regeling door de Vlaamse Regering sluiks bijgestuurd. Zo komen er bij landbouw plots subcategorieën op de proppen. Als het landbouwgebied niet bouwvrij is of geen natuurdoelen dient, dan is er geen tussenkomst in de planschade meer mogelijk. "Lokale besturen worden opgeroepen om mee de bouwshift te faciliteren. Maar als ze een gebied willen omzetten naar gewoon landbouwgebied, moeten ze de kost zelf maar ophoesten. Het is duidelijk dat onze landbouwsector voor de Vlaamse Regering geen partner meer is in de open ruimte", zo zegt Vlaams volksvertegenwoordiger Lydia Peeters (Open Vld) die de minister in de commissie Leefmilieu dan ook opriep om dit bij te sturen.

Conform het besluit van 22 maart 2024 over de financiële tussenkomst bij de planschadevergoeding komt Vlaanderen voor 50 procent tussen in de planschade wanneer een woonzone, bedrijventerrein of recreatiezone via een ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) wordt omgezet naar open ruimte. Dat gaf gemeenten of lokale besturen – die het al moeilijk hebben – wat ademruimte, want planschade is een zware kost. Deze tussenkomsten in deze planschade worden gefinancierd vanuit het BRV-fonds (Beleidsplan Ruimte Vlaanderen), dat werd opgericht via het programmadecreet van 16 december 2022 bij de begroting 2023.

Op 26 september 2025 keurde de Vlaamse Regering een besluit goed om het systeem te verduidelijken. Met deze verduidelijking worden er binnen landbouwgebied plots subcategorieën in het leven geroepen. Dit zogezegd ter verduidelijking van de regelgeving, maar dit niet zonder gevolg. Zo geldt de tussenkomst van 50 procent voor omzetting naar landbouwgebied enkel nog voor herbestemmingen naar ‘bouwvrij agrarisch gebied’, ‘agrarisch gebied met ecologisch belang’ of ‘agrarisch gebied met natuurverweving’. Herbestemmingen naar ‘agrarisch gebied’ (klassiek beroepslandbouw) of ‘agrarische bedrijvenzone’ (bv. glastuinbouwzones), met bijvoorbeeld een landbouwbedrijf of een serre op het gebied, komen niet langer in aanmerking voor de tussenkomst.

Dat betekent dat wanneer een woonzone straks wordt herbestemd naar gewone landbouwgrond er planschade verschuldigd is, maar dat het lokaal bestuur geen tussenkomst meer krijgt van Vlaanderen. De volledige kost valt dan op de lokale besturen. Dergelijke zones zijn weliswaar niet volledig bouwvrij, maar in de praktijk worden ze toch voor een groot stuk bouwvrij gehouden.

“Uit deze kortzichtige benadering kan ik alleen maar concluderen dat onze landbouw totaal geen partner meer is in de open ruimte. Die bouwshift is geen natuurshift. We roepen allemaal om meer eenvoud, meer transparantie, duidelijkheid en rechtszekerheid. Maar het enige dat we krijgen, is nog meer regeltjes, kaarten, categorieën en criteria met meer lasten en kosten tot gevolg. De minister heeft zelf in de conceptnota Beleidsplan Ruimte Vlaanderen aangegeven dat hij harde bestemmingen wil omzetten naar landbouw. Als de minister trouw blijft aan zijn eigen doelstellingen en bijgevolg ook landbouwbedrijven als partners in de open ruimte ziet, dan stuurt hij deze planschaderegeling best zo snel mogelijk bij”, zo luidt het bij Lydia Peeters.

De vraag om uitleg over de financiële tegemoetkoming van het BRV-fonds in de planschadevergoeding vind je terug via: Commissie voor Leefmilieu, Natuur en Ruimtelijke Ordening dinsdag 14 oktober 2025, 13 uur | Vlaams Parlement